Performans, resim, vaqıt yönelişinde media, reberlik, ortaqlıqnı qaplap alğan, istimalden ösümlik medeniyetine qadar ve feminizmden çatışma bölgelerindeki yaşayışqa qadar mürekkep mevzularnı talil etken çeşit yönelişlerde çalışqan ressam. Ukrainada, Kıyivden 26 kilometr uzaqlığında Muzıçı qasabasında yaşay. 1973 senesi Ukrainanıñ Donetsk vilâyetinde Jdanivtsi qasabasında (o vaqıt ŞSCB) dünyağa keldi. Bu bölge kömür madenciliginen meşur oldı ve Sovet zamanlarından başlap Rusiye ile Ukraina arasında ilân etilmeyip başlatılğan cenkke qadar sert ve qarışıq deñişmeler kördi.
Alevtina Kahidze Kıyivde Tasviriy Sanat ve Mimarcılıq Milliy Akademiyasında (1999-2004) ve Felemenkte Jan van Eyck Akademiyasında (2004-2006) tasil aldı. 2018-den berli o, Birleşken Milletler Teşkilâtında Ukrainanı Tollerantlıq elçisi olaraq temsil ete, Ars Electronica tarafından “State of ART(ist)” fahriy nişanı aldı, Avstriya tış işler nazirligi, Women in Arts Award – 2023, UN Women Ukraine mukâfatlarına lâyıq körüldi, Kazimir Maleviç adına Artist Award 2008 ile Genç reber ve ressamlar yarışmasınıñ (Kıyiv, NaUKMA Zemaneviy sanat merkezi 2002) namzeti oldı.
Kahidze bir çoq halqara ve ukrain sanat proyektlerinde iştirak ete, olar arasında eñ müimleri: Qırımnıñ Rusiye Federatsiyası tarafından işğali vaqtında Manifest 10 Halqara zemaneviy sanat bienalesinde, siyasiy mevzularnen bağlı 7-ncı Berlin bienalisinde iştirak etüv; Working for Change 54-ncı Venedik bienalisi çerçivesinde Mağrip pavilyonı içün leyqa, Ukrainada şahsiy proyektler - Pinchuk Art Centre merkezinde “Qapısız oda”, “Ya galereya” sanat merkezinde “Sen Volodımır Alevtina Syuzi Penelopanıñ evindesin”; Rinat Ahmetov ve “i3” grant programması sayesinde ömürge keçirilgen “Keç qalınamaycaq uçaqqa keç kalam” leyhası. Kahizde ayrıca Ukraina tarafından kontrol etilmegen topraqlarda ayat aqqında ikâye etken “Klubnika Andriyivna” leyhasınıñ müellifidir.
Mümine Murtaza Qarabaş, 2024
Bu sene işğal etilgen Qırımda 93 yaşındaki Mümine Murtaza Qarabaş vefat etti. Mümine hanım - qırımtatar milliy areketiniñ iştirakçisi ve II derece “Ana Şanı” nişanınen taqdirlengen sekiz balanıñ anası. Daa 1944 senesi onı qız qardaşınen beraber Özbekistanğa sürgün ettiler, yıllar devamında Mümine Vatanına qaytacaq künlerni hayal ete edi: “O qadar horluq kördük, amma men iç bir vaqıt Qırımnı yüregimden çıqarmadım. Dağlar, bağçalar, Qara deñiz, Üsküt - biz Qırımğa qaytacağımıznı arzu ete edik. Biz Qırımğa qaytacağımıznı ümüt ete edik”. Sürgünlikte Mümine hanım Rustem Qarabaşqa aqayğa çıqtı.
“1968 senesi, sovet akimiyeti tarafından mahsus yaratılğan yasaqlar ve manialarğa baqmadan, Qarabaşlar ailesi yedi balanen birlikte Qırımğa qaytmağa qarar ala. Belli bir vaqıt devamında olar Aqmescitte Pobeda şeer bağçasında yaşadılar. Qarabaşlar ve o vaqıtlar öz toprağında yaşamaq içün imkân qıdırğan başqa qırımtatarlar, meselelerine ükümetniñ diqqatını celp ettirmek içün Aqmescitniñ merkeziy meydanlarında ve şeer bağçalarında yerleşe ediler. Sovet ükümeti böyle tınç narazılıqlarnı begenmey edi.
Militsiya hadimleri ve drujinnikler qırımtatarlarnı kötekley, tevqif ete, zorbalıqnen Qırımdan çıqara ediler. Qarabaş ailesi de böyle şeylerge oğradı. “Aqayımnı köterip, alıp kettiler, maşnağa oturttılar. Turmasın dep, omuzlarını bastıra ediler. Yanıma keldiler, Qorannı boynuma asıp, torbalarımıznı toplamağa başladım… Bizni trenge oturttılar ve kene Özbekistanğa sürgün ettiler”, - dep, hatırlay edi o künlerni Mümine hanım.
Sürgün etilgen Qarabaşlar 12 künden soñra kene Qırımğa qaytıp keldiler. Mümine Murtaza Qarabaşnıñ qorantası üç kere zorbalıqnen Qırımdan çıqarılıp, üç kere qaytıp keldi. 1970 senesi Qarabaşlar qorantasında sekizinci bala doğdı - bu bir oğlan edi. Onıñ adını “Vatan” qoydılar.”
Alevtina Kahidze eserlerinde Qırımda işğalciler tarafından qanunsız şekilde mahküm etilgen pek çoq siyasiy mabüs, ukrain ve qırımtatar aktivistleri, em de rus işğalci rejimine qarşılıq köstermege devam etken yerli sakinler aqqında defalarca söz yürsete. Sanatkârnıñ bu ve buña beñzegen işleri - onıñ bu insanlarnen şahsen tanışuvıdır. “Bir şeyni menimsemek, bu aqta tüşünip olmaq içün, men bu vaqialarnı, insanlarnı ve olarnıñ ikâyelerini resimge çevirmek keregim - böyleliknen öz vizual qayd etüvlerim peyda ola”, - dey ressam. Ressam böyle vaqialarğa diqqat kösterip, olarnıñ ikâyelerini kâğıtta tasvir ete.
